powlekać rosnące

powlekać rosnące

O mnie

Moje zdjęcie
Urodziłam się w Pile w 1979 roku, a kilkanaście lat temu osiadłam na warszawskim Grochowie. Jestem poetką, krytyczką, redaktorką; miałam zostać naukowczynią, ale już mi się nie chce. Wydałam na świat trzy książki poetyckie ("Somnambóle fantomowe", "Zagniazdowniki", "Wylinki") i troje dzieci, które coraz bezczelniej sadowią się w pisaniu. Opublikowałam też książkę eseistyczną "Stratygrafie" (Wrocław 2010) i sylwę z apokryfami prenatalnymi - "Powlekać rosnące" (Wrocław 2013).

niedziela, 8 grudnia 2013

Czy masz już własnego szwibla?

Czy mam już… – zapytacie – … co? Szwindla? Szwagra? Szmergla? Jakiego znowu szwibla?! Czy to kolejna modna zabawka, której domaga się dziecko, tania podróbka Furbiego albo inne cholerstwo? Wrzucicie w wyszukiwarkę, to wywiedzie was w pole, podpowie błędnie „szable”. I zostaniecie skonsternowani jak bohaterowie opowiadania „Naprawa” Philipa K. Dicka („Service Call”, w: Raport mniejszości, tłum. K. Brzozowski, Amber, Warszawa 2002), skąd rzeczony szwibel pochodzi.
Dick napisał opowiadanie w 1955 roku i mniej więcej w tym czasie rozgrywa się akcja. W domu rodziny Courtlandów pojawia się serwisant, który upiera się, że został wezwany do naprawy szwibla. Problem w tym, że David Courtland nie tylko nie posiada żadnego szwibla, ale nawet nie ma pojęcia, co to takiego. Z kopii zlecenia dowiaduje się jedynie, że firma zatrudniająca mechanika została założona w 1963 roku, a więc o dekadę później w stosunku do rozgrywanych wydarzeń! Dopiero druga wizyta serwisanta z przyszłości daje Courtlandowi (i zaproszonym przez niego znajomym) wiedzę o szwiblach.

Czym zatem są szwible – i co mówią osobie żyjącej pół wieku po ich wynalezieniu? Mówiąc najprościej, są to po części sztuczne, a po części naturalne urządzenia, które strzegą ideologicznej czystości swych właścicieli oraz ich znajomych. Jako struktury organiczne mają tkankę nerwową, rozwijają się, myślą, a nawet odżywiają i wydalają; z kolei jako mechanizmy mogą być produkowane, kontrolowane, naprawiane i serwisowane przez ludzi. Tutaj jednak tkwi zagwozdka – chociaż robotami kieruje człowiek, to one zarazem kierują nim. Szwible zostały wynalezione po to, by ostatecznie wyeliminować wszelkie wojny na świecie. A skoro konflikty rodzą się w ludzkich umysłach, to szwible – „wielokomórkowe organizmy telepatyczne” – musiały przejąć nad nimi kontrolę.

Jak działają te zmyślne roboty? Przypominają freudowskie psy superego – wyczuwają wszelkie odchylenia od panującego kursu ideologicznego i jak tresowane bestie rzucają się na każdego, kto dopuścił się nielojalności, zdrady systemu czy choćby tylko skrytej nieprawomyślności. Warto mieć własnego szwibla – przekonuje Courtlandów serwisant – ponieważ bezboleśnie modyfikuje on światopogląd właściciela zawsze wtedy, gdy ten zbacza z właściwej ścieżki. Co ważniejsze, ów ideologiczny naprowadzacz strzeże człowieka przed niebezpieczeństwem ze strony innych szwibli. Zdarza się bowiem, że ktoś, sam o tym nie wiedząc, dopuszcza się nieprawomyślności, i zanim się zorientuje, zostaje pożarty żywcem przez szwibla znajomych – a wszystko przez to, że nie zakupił własnego robota.

Dick nie precyzuje, jaka ideologia panuje niepodzielnie w świecie przyszłości. Pisze tylko, że dzięki szwiblom nie ma już „żadnych konfliktów, bo nie ma sprzecznych ideologii. (…) to bez znaczenia, jakie mamy przekonania; nieważne, czy jest to komunizm, wolny rynek, socjalizm, faszyzm czy nawet niewolnictwo. Jedyne, co się liczy, to że wszyscy jesteśmy zgodni i całkowicie oddani sprawie, lojalni”. Trochę szkoda, że autor nie zdefiniował istoty owej „sprawy”. Być może nie starczyło mu na to miejsca w krótkim opowiadaniu, a może po prostu wyobrażenie sobie jednej jedynej ideologii, która wykluczałaby wszelkie sprzeczności, przekracza granice umysłu nawet tak wielkiego wizjonera jak Philip K. Dick.
Istotne wydaje mi się coś innego. Ciekawa jest reakcja bohaterów z przeszłości, którzy za wszelką cenę chcą tak pokierować biegiem wydarzeń, by szwible nie zostały wynalezione (nie udaje im się – zanim podejmą jakiekolwiek działania, do Courtlandów zostaje z przyszłości dostarczony egzemplarz szwibla). Serwisanci pokazują im utopijną wizję nowego lepszego świata, w którym w prosty sposób zostaną wyeliminowane waśnie, niesnaski, krwawe rozróby i wojny światowe. Jednak ludzie z lat pięćdziesiątych są mądrzejsi od swych następców. Wiedzą, że każda zrealizowana utopia przekształca się w totalitarną antyutopię – a w szwiblowych aniołach stróżach widzą złowieszczych posłańców zagłady. Rozumieją, że wyeliminowanie różnic nie stworzy dla wszystkich edenu równości, lecz wszystkim po równo odbierze wolność myślenia i prawo do decyzji.

Zadziwia mnie też niesamowita aktualność Dickowego opowiadania. Nie, nie chcę powiedzieć, że grozi nam oto zapanowanie jakiejś totalitarnej ideologii – jesteśmy od tego dzisiaj o wiele dalsi niż nasi poprzednicy sprzed półwiecza. Czy tak samo nieufni jak bohaterowie z 1955 roku, a może równie naiwni jak ci, którym przyszło żyć już po 1963 roku? – tego nie wiem. Ale szwible, szwible są najważniejsze!
Śledząc w ostatnim czasie elektryzujące doniesienia z pola bitwy (np. między genderem a Kościołem), klikając w kolejne linki odsyłające do relacji z eskalujących się konfliktów na różnych frontach (bitki o tęczowość lub dwubarwność Polski z połowy listopada; antygenderowy wykład księdza przerwany przez chłopaka w sukience i grupę anarchistów, wobec których używa się paralizatorów; wreszcie najbardziej dla mnie wstrząsający film z San Juan, gdzie rozwścieczone, półnagie feministki atakują grupę modlących się mężczyzn strzegących katedry) – zastanawiałam się, jak nazwać uczucia, które podchodzą mi do gardła i dławią coraz mocniej. Wstyd za jedną i drugą stronę, lęk przed ostatecznym zniweczeniem szansy na rozmowę, zagubienie między ideami, które jeszcze niedawno nie miały tak wyrazistych barw i wydawały się możliwe do pogodzenia, a przynajmniej do przenegocjowania… – szwibel, szwibel, szwibel! A te wszystkie zlepki negatywnych emocji, które rosną w siłę w fejsbukowych obejściach znajomych? Te, które napadają mnie, gdy tylko włączę internet, i obezwładniają jak paralizatory na poznańskim wykładzie; które skaczą mi do gardła jak pies na księdza w popularnym memie „Gender, bierz go!”; te, które wyrastają jak barykady tam, gdzie przed chwilą stały łuki przymierza; te, które czają się w pozornie gościnnych kobiecych progach i sprawiają, że boję się tam odezwać, bo na pewno uznają mnie za zmanipulowaną oszołomkę i wyrzucą z grona „siostrzyczek”? Szwibel, szwibel, szwibel, wszystko szwibel!

Też czujecie na sobie ich czujny wzrok, chociaż sami ich nie widzicie, przyzwyczajeni do ideologicznych półcieni, a nie skrajnej walki czerni i bieli? Też wsłuchujecie się w ich chrapliwy oddech, wstrzymując własny aż do bezdechu? Też tracicie stopniowo siły, gdy wyjadają was od środka? Też zastanawiacie się nad kupnem i tresurą własnych szwibli, żeby tylko nie rozszarpały was cudze? A może jeszcze o nich nie słyszeliście i, święcie naiwni, nie wiecie, że cierpliwie czekają, kiedy wy wykrwawiacie się w jatkach hejtujących komentarzy?

No to jak (zapytają small-talki): czy masz już własnego szwibla? A Ty? A Ty? A Ty?

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz